پيشگفتار:

دوستان و یاران همراه سلام. امیدوار هستیم که مقالات و گفتگو هایمان درباره هنر معماری و طراحی داخلی و نیز موضوعات زیر مجموعه و مرتبط با آنها تا به اینجای کار مورد قبول و پسندتان واقع شده باشد. امروز هم تصمیم داریم با یکی دیگر از موضوعات مرتبط با مبحث طراحی و دکوراسیون داخلی یعنی نورپردازی با شما گفتگو نماییم. اهمیت مبحث نورپردازی در طراحی و دکوراسیون داخلی کمتر از رنگ و نقش آن در این زمینه نمی باشد. چنانچه به خاطر داشته باشید در مبحث رنگ و نقش و تاثیرات آن در معماری و طراحی داخلی، به مفاهیم اولیه رنگ، انواع رنگ ها و حتی روانشناسی و شناخت ویژگیهای رنگهای مختلف و تاثیرات مشهود و نمایان آنها بر روحیه و روان انسان با شما صحبت کردیم. انشالله در این مقاله نیز با شما درخصوص نور و نورپردازی در طراحی داخلی به همراه مفاهیم اولیه آن و اصول و استانداردهای بکار گیری نور در طراحی فضاهای اداری و مسکونی، اشتباهات رایج و مشترک در نورپردازی فضاهای بسته و دیگر موارد مهم و مرتبط با آن گفتگو خواهیم کرد.

مقدمه:

از اهمیت نور همین قدر بس که همه میدانیم هیچ فضا یا حتی جسمی را بدون نور نمی توان دید. تمام اشکال هندسی و هنری در زمان وجود نور است که به چشم ما می آید و دیده میشوند.از همین رو، روشنایی یکی از مهمترین مباحث در طراحی داخلی است. بر همین اساس و از آنجا که نور بر روی هندسه اشیاء و درک حس و حال فضا بسیار اثرگذار است، به همین دلیل باعث میشود که ما بتوانیم یک فضا را درک و تجربه کنیم. بنابراین خیلی مهم است که ما چگونه از نور و نورپردازی در طراحی و دکوراسیون داخلی استفاده کنیم.

در هنر طراحی داخلی، نورپردازی یکی از اصول مهم و اولیه است. نورپردازی صحیح و مناسب باعث بهتر دیده شدن کار خواهد شد و زیبایی طراحی را چند برابر خواهد کرد. بهره بردن و استفاده از نورهای مخفی در طراحی داخلی منازل مسکونی به ویژه آپارتمانها امروزه بسیار رواج پیدا کرده است. از همین رو، نورپردازی داخلی ساختمانها و فضاهای مسکونی از جمله اصول مهمی است که در طراحی و دکوراسیون داخلی می بایست حتما” مد نظر قرار گرفته و به خوبی و شکلی مناسب اجرا گردد.

در یک خانه، تمامی فضاهای موجود قابل اهمیت و با ارزش هستند و نمیتوان ادعا نمود که مثلا” اتاق های خواب از اهمیت کمتر یا بیشتری نسبت به اتاق نشیمن برخوردار است یا اینکه طراحی سرویس های بهداشتی و یا حمام چندان مهم نیست و بهتر است وقت و توجه مان را معطوف به دیگر قسمتهای خانه نماییم. چه بسا ممکن است از نظر هر فردی، یک فضا همراه با ویژگیهایی که دارد از اهمیت و ارزش ویژه ای نست به نظر طراح و دکوراتیو برخوردار باشد. پس بهتر است طراح در هر طراحی تلاش نماید تا بهترین کار و عملکرد خود را ارایه داده و تمام فضاها را دارای ارزش بالا و اهمیت ویژه در نظر بگیرد. اتاق نشیمن، سرویس های بهداشتی، حمام، اتاق های خواب و … همگی در نظر طراح می بایست دارای اهمیت ویژه باشند. در طراحی و دکوراسیون داخلی آپارتمان، استفاده از نور و نورپردازی در سقف و دیوارها بسیار رایج و چشمگیر است. در فضاهای نشیمن استفاده از لامپ با اشکال مختلف هندسی در سقف و استفاده از انواع مختلف نورهای مخفی در پشت تلویزیون، منجر به ایجاد تفاوت با سایر بخشهای خانه خواهد شد. یکی دیگر از ویژگیهای نورپردازی که باید به آن اشاره داشت، علاوه بر روشن کردن فضا، خارج کردن آن از تاریکی می باشد. نورپردازی از عناصر مهم و قابل تاکید در طراحی و دکوراسیون داخلی است که می تواند آرامش و راحتی را برای فضا به ارمغان بیاورد.

فهرست محتوای ارایه شده در این مقاله با موضوع نورپردازی در طراحی و دکوراسیون داخلی:

• آشنایی با مفاهیم اولیه نور
• اصول کلی نورپردازی در طراحی و دکوراسیون داخلی
• نورهای سرد و گرم
• زاویه تابش نور
• قدرت نور
• قانون چهارگوشه در نورپردازی
• شناخت انواع لایه های نور
• اهمیت نورپردازی در دکوراسیون داخلی
• انواع روشنایی در نورپردازی
• نور مخفی در دکوراسیون داخلی
• نور و تاثیر آن بر محیط
• نور و جهان هستی

مفاهیم اولیه نور:

همانگونه که در مقالات قبلی برایتان توضیح دادیم، طراحی دکوراسیون به معنای خلق هماهنگی و تناسب هنرمندانه میان اجزای تشکیل دهنده یک محیط و فضا با هدف بهتر نشان دادن رنگ ها، اثاثیه و دیگر وسایل و اشیاء موجود در آن فضا و محیط خاص می باشد. یکی از عوامل و فاکتورهای مهم در اصول طراحی و دکوراسیون داخلی که قطعا” تاثیرات فراوان و بزرگی نیز بر عملکرد طراح و خروجی کار دارد، موضوع نور و نورپردازی در محیط است. طراحی نورپردازی و روشنایی ساختمانها و فضاهای بسته و داخلی، از موضوعات بسیار مهمی است که ارتباط مستقیم و غیر قابل کتمانی با کیفیت سطح زندگی و سلامتی افراد دارد. از همین روی است که می بایست طراحی روشنایی و نورپردازی دقیقا” مطابق استانداردها و بر اساس محاسبات صحیح انجام گیرد. نورپردازی بر عملکرد بینایی تاثیری مستقیم دارد. علاوه بر این، طراحی اصولی و مناسب روشنایی میتواند درک عاطفی جلوه معماری ها را برایمان ممکن سازد. همین موضوع میتواند به خوبی در آرامش زندگی شبانه روزیمان نیز موثر باشد. به همین دلیل است که ما معتقدیم نورپردازی محل هایی که در زندگی روزمره و در طول شبانه روز با آنها سر و کار داریم، تاثیر فراوانی بر سلامت خواب و بیداری و نیز کیفیت زندگی مان خواهد داشت. در مبحث نورپردازی و روشنایی کمیت های مهمی وجود دارد که می بایست قبل از هرگونه اقدام به طراحی، با آنها آشنا شویم. در این بخش از مقاله تصمیم داریم مفاهیم اولیه و پایه مربوط به روشنایی و نورپردازی را برایتان توضیح دهیم:

• نور چیست؟ نور (Light) یا به عبارت بهتر نور مرئی جزیی از طیف الکترو مغناطیسی است که با چشم قابل رویت و دیدن است. طول موج این نور بین 380 تا 780 نانومتر می باشد.در طول روز که نور به میزان کافی وجود دارد ما میتوانیم اشیا و اجسام مختلف را ببینیم در حالیکه در شب و در نبود نور کافی، تنها میتوانیم سایه های خاکستری از برخی اجسام را ببینیم.
• شار نوری چیست؟ شار نوری (Luminous Flux)در واقع مقدار نوری را توصیف می کند که از یک منبع و منشاء نوری سرچشمه می گیرد و واحد اندازه گیری آن لومن (Lumen) یا به اختصار Lu می باشد. در واقع میتوان گفت که شار نوری مقدار کل پرتوهای ساطع شده از منبع نوری را به ما نشان میدهد. هرچه میزان شار یا همان لومن منابع نوری بیشتر باشد، آن منبع پر نورتر خواهد بود. دانستن این نکته هم خالی از لطف نیست که شار نوری یکی از پارامترهای مهم منابع نوری است که معمولا” در برگه های راهنمای مشخصات، همراه با مشخصات آنها بیان میشوند.
• بازده نوری چیست؟ بازده نوری (Luminous Efficiency) مساوی و برابر است با نسبت شار نوری به توان الکتریکی مصرفی است ( توان الکتریکی مصرف کننده را بر حسب وات نشان میدهند ). در حقیقت، بازده نوری کمیتی است که به نوعی، بازده اقتصادی منابع نوری را به ما نشان میدهد.
• شدت نور چیست؟ شدت نور (Luminouse Intensity) که با نماد I نیز نشان داده میشود، به مقدار نور ساطع شده در یک جهت خاص گفته میشود و واحد آن نیز (Candella) است. شدت نور هم کمیتی است که توسط منحنی توزیع شدت نور (Luminous Intensity Distribution Curve) و یا LDC نمایش داده میشود.
• منحنی توزیع شدت نور چیست؟ این منحنی درخصوص منبع تولید نور مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع منحنی توزیع شدت نور یک منبع، جهت و شدت نوری که از آن ساطع میشود را به ما نشان می دهد.شدت نور معمولا” براساس یک منبع نور 1000 لومنی ارایه می شود و البته ناگفته نماند که ممکن است مقادیر مربوط به شدت نور را در یک جدول به مشتری ارایه دهند.
• شدت روشنایی چیست؟ شدت روشنایی (Illuminance) که با نماد E هم نمایش داده میشود، میزان نوری است که بر یک سطح می تابد و واحد اندازه گیری و نمایش آن نیز (Lux) یا Lx می باشد( لوکس ).فرمول محاسبه شدت روشنایی هم مساوی است با تقسیم شار نوری ( بر حسب لومن ) بر مساحت سطح مورد نظر ( بر حسب متر مربع ).خوب است بدانید که شدت روشنایی را با دستگاهی به نام لوکس متر اندازه گیری و مورد سنجش قرار می دهند.
• درخشندگی چیست؟ درخشندگی (Luminance) تنها پارامتری در نورپردازی است که توسط چشم انسان قابل درک بوده و برای انسان محسوس می باشد. علاوه بر آنکه درخشندگی نشان دهنده میزان و مقدار روشنایی یک منبع نوری است، لیکن بیانگر روشنایی یک سطح نیز می باشد. به همین خاطر است که میگوییم درخشندگی ارتباط و وابستگی زیادی به میزان انعکاس آن سطح دارد، و نشان دهنده میزان توان نوری چشم انسان از یک زاویه دید مشخص است. ( یعنی نشان میدهد که چه میزان توان نوری توسط چشم انسان از یک زاویه دید مشخص قابل تشخیص است ).
• خیرگی چیست؟ خیرگی (Glare) در واقع یکی از نتایج منفی نورپردازی و طراحی نامناسب روشنایی است. درواقع خیرگی نتیجه و محصول نور نا مناسبی است که بخاطر شدت زیاد آن، چشم انسان قادر به تفکیک و تشخیص درست اجسام نمی باشد. خیرگی در اثر روشنایی بیش از حد ( نسبت به توان و قابلیت چشم انسان ) در یک ناحیه ایجاد می شود. دلایل ایجاد خیرگی میتوانند استفاده از چراغ یا منبع نور نا مناسب، جایابی و مکان یابی غیر اصولی و نا مناسب چراغ و همچنین انعکاس بالای نور باشد. خیرگی میتواند آسیب هایی به چشم انسان وارد کند که سبب سوزش چشم و همچنین خستگی ذهن میگردد.

اکنون که با مفاهیم و واژگان اولیه مربوط به موضوع نور و نورپردازی ( البته در طراحی و دکوراسیون داخلی ) آشنا شدید، در ادامه نیز با ما همراه باشید تا شما را با زوایای مختلف مبحث نورپردازی در دکوراسیون داخلی و نیز تاثیرات نور بر محیط آشنا سازیم.

اصول کلی نورپردازی در دکوراسیون داخلی:

نورپردازی اگر اصولی و صحیح انجام شود میتواند یک اتاق یا فضا را زیبا و بی نظیر سازد و یا اگر به درستی انجام نشده باشد، چه بسا آن را در چشم بیننده نازیبا و نامناسب نشان دهد.بعنوان مثال، نبودن نور و روشنایی کافی در یک اتاق، آن را کوچک، ناخوشایند و کسل کننده نشان خواهد داد. در مقابل، روشنایی و نور زیاد نیز میتواند رنگ های زیبای دیوارهای اتاق را سبک و بدون روح و هارمونی نشان داده و حس ناراحت کننده ای در چیدمان و دکوراسیون داخلی ایجاد نماید.بنابراین هر اتاقی نورپردازی مختص به خود را خواهد داشت و این هنر طراح و دکوراتیو است که می بایست آنرا به خوبی تشخیص داده و به اجرا درآورد.در اینجا برخی از اصول و قواعد مربوط به نورپردازی در فضاهای داخلی را برای شما مطرح خواهیم کرد.

• سردی و گرمی نور در طراحی داخلی:اولین گام و قدم جهت آشنایی با نورپردازی، مطالعه، شناخت و آگاهی از شخصیت انواع و اقسام نورهای مختلف است.برخی از نورها تنها در یک فضا مورد استفاده قرار می گیرند یا اینکه استفاده از تعدادی از نورها در برخی فضاها چندان مناسب به نظر نمی رسد. در اینجا میخواهیم شما را با یکی از اصطلاحات رایج و تخصصی در حوزه نور آشنا سازیم.دمای نور: اصطلاحی است که از آن برای گرم یا سرد بودن یک فضا استفاده می شود. طیف دمای نور با درجه کلوین ( Kelvin Scale )اندازه گیری و نشان داده می شود. بعنوان مثال درجه نور طبیعی خورشید حدودا” 6000 کلوین است. درجه کلوین برای دمای نور از 1000 تا 10.000 تقسیم بندی میشود.
• نورهای گرم و سرد در طراحی داخلی: نورپردازی در طراحی داخلی می بایست مطابق با نوع کاربری فضا یا اتاق صورت پذیرد. به طور مثال رنگ زرد نشان دهنده گرمی، رفاقت و صمیمیت بوده و بسیار مناسب استفاده در اتاق های پذیرایی، خواب و نهارخوری است. در واقع هرجا که نیاز به القای حس صمیمیت دارم میتوانیم از رنگ یا نور زرد استفاده نماییم.

برعکس نور زرد، نور و رنگ سفید از دسته رنگ های سرد بوده و حس تمیزی و پاکیزگی برای آشپزخانه، سرویس های بهداشتی و فضاهای اداری را القا می کند. علاوه بر اینها نور سفید باعث بزرگ تر دیده شدن فضاهای کوچک شده و حس دوستی افراد را به یکدیگر ابراز می نماید.

• زاویه تابش نور: زاویه تابش نور یکی دیگر از اصول مهم در طراحی داخلی است.اگر دوست دارید که بر روی یک جسم کوچک نورپردازی کنید، به یاد داشته باشید که زاویه 24 درجه بهترین و مناسب ترین زاویه تابش نور به آن است. معمولا” و در اکثر اوقات این زاویه رااز محیط دایره ای شکل محفظه لامپ تا راس آن حساب میکنند. اگر هم مایل هستید از زاویه های بزرگتر در نورپردازی استفاده کنید این را بدانید که زاویه های بزرگتر را معمولا” برای نورپردازی های وسیع تر انجام می دهند و این حالت نورپردازی نور نرم تری را به ما ارایه میدهد.برای این کار استفاده از زاویه 120 درجه بسیار مناسب می باشد.
• قدرت نور در دکوراسیون داخلی: همیشه این موضوع را مد نظر داشته باشید که چنانچه در یک فضای داخلی مایل به تامین نور از طریق نورهای مصنوعی هستید، حتما” باید به عدد خروجی نور بر طبق درجه کلوین توجه داشته باشید. هرچقدر که درجه کلوین ثبت شده بر روی لامپ بالاتر باشد، درخشندگی آن هم بیشتر خواهد بود.پس در هنگام خرید لامپ حتما” به نوشته ها و مشخصات ثبت شده بر روی آن دقت نمایید تا بتوانید لامپی مناسب برای فضای خود خریداری کنید.
• انتخاب طیف رنگ مناسب: از منظر و دیدگاه طراحی، رنگ نوری که به داخل خانه می تابد بسیار مهم و پر اهمیت است.نور زرد یکی از نوهایی است که اغلب وارد خانه شده و یا حتی به عنوان نور مصنوعی درون خانه از آن استفاده می شود. از ویژگیهای مهم این نور میتوان به سازگار و مناسب بودن آن برای چشم انسان نام برد، لیکن یکی از معایب و نقاط ضعف نور زرد هم این است که به تنهایی باعث می شود رنگ های دیوار، لوازم داخل اتاق و محیط کمی تیره تر از رنگ اصلی شان به نظر آیند. در واقع با نور زرد دیوارها کرم رنگ و کمی تیره تر و در نتیجه فضاها کوچک تر از ابعاد واقعی به نظر می رسند. نور دیگری که بیشتر در خانه ها مورد استفاده قرار می گیرد، نور سفید است. این نور باعث بزرگتر دیده شدن فضای اتاق می شود، ولیکن چنانچه به تنهایی استفاده شود، میتواند اندکی کسل کننده و یکنواخت به نظر رسد. مطابق استانداردهای نور و روشنایی، بهترین نور برای محیط های بسته همانند خانه ها و فضاهای اداری، ترکیبی از نورهای سفید( مهتابی) و زرد( آفتابی) است تا هم بهترین انعکاس را از روی اجسام داشته باشد و هم به لحاظ سلامت چشم و نیز رفع خستگی و یکنواختی از فضا، موثر باشد.
• قانون چهارگوشه در نورپردازی:قانون نورپردازی در اتاق های نشیمن به قانون چهارگوشه معروف است. مفهوم این قانون بدین شکل است که از چهار گوشه فضای اتاق، حتما” باید سه گوشه آن روشن باشد و یکی از این سه گوشه روشن هم باید روی یکی از اجزا و وسایل داخل اتاق باشد( مثلا” مستقیم بر روی یک تابلو، یا یک گلدان و یا حتی یک صندلی و مبلمان خاص).  بهتر است که نوع روشنایی ها در اتاق نشیمن هم به صورت ترکیبی از نورهای زرد و سفید باشد و البته بهتر است منبع تابش نورها هم از یک منبع نباشد بلکه پیشنهاد میشود از آباژور، چراغ رومیزی، لامپ های سقف یا دیواری و … بهره برد. آنچه که بسیار مهم و حایز اهمیت می باشداین است که در نشیمن از همه نوع منبع نوری استفاده شده باشد. همچنین میتوان از دیمرها یا وسایلی که میزان نور را کم ویا زیاد میکند بهره برد تا بهترین نتیجه در نورپردازی در دکوراسیون داخلی ایجاد شود.
• تاثیر نور مخفی در طراحی و دکوراسیون داخلی:چنانچه نورپردازی مطابق اصول آن صورت گیرد،آنگاه میتوان به آن بعنوان یک هنر و دانش نگاه کرد. یکی از فاکتورهای اصلی و اساسی نورپردازی فضاهای داخلی ساختمان، استفاده و بهره بردن از نور مخفی است. از نقش مهم نور مخفی در دکوراسیون داخلی بسیار گفته شده است. استفاده از این نوع نورها در دکوراسیون منازل یا فضاهای اداری و تجاری، به زیبا سازی فضا کمک شایانی کرده و حس و حالی خوب و البته منحصر به قرد را افراد در آنجا می دهد. این جدای از زیباییهای خاصی است که در فضا بوجود می آورد.برای داشتن یک نورپردازی خوب و مناسب مخفی می بایست منابع نوری حتما” در جای خوب و مناسب قرار داشته باشند تا منجر به درخشش تمام ویژگیها و شاخصه های مثبت و خاص در فضا گردد. همچنین طراحان داخلی برای برجسته نشان دادن یک یا چند عنصر خاص از نورهای مخفی در نورپردازی های فضاهای داخلی خود استفاده می نمایند.

انواع لایه های نور در دکوراسیون داخلی:

در نظر داشته باشید که در نورپردازی، همیشه لایه های نورپردازی اهمیت بالایی برای یک طراح و دکوراتیو دارند.استفاده از برخی نورها با هدف ایجاد تضاد، برخی نورهای دیگر که برای تاکید استفاده می شوند، تعدادی از نورهای دیگر جهت نمایش جزییات به کار می روند و البته نورهایی که در کل روشنایی را برایمان به ارمغان می آورند. لازم است لایه های مختلف نور را شناخت و به خوبی از آنها در نورپردازی بهره برد.

• نور محیطی: نور محیطی لایه ای از نور است که پایه و اساس نورپردازی کلی داخل یک اتاق یا فضا را شامل می شود. هدف طراح از این نوع نورپردازی در دکوراسیون داخلی، بوجود آوردن روشنایی کلی در اتاق است تا شما بتوانید به راحتی در اتاق قدم زده و تمام اجسام و اشیاء را ببینید. این نور می بایست به صورت نرم و پخش شونده باشد. نور محیطی میتواند شامل نورهای مخفی پشت کناف،لامپ های دیواری و زمینی، لوسترها و لامپ رومیزی داخل اتاق باشد.
• نور متمرکز:نور متمرکز به لایه ای از نور گفته میشود که هدف آن روشن کردن و نمایان ساختن یک شیء یا یک نقطه بخصوص در اتاق است و هدف از آن جلب توجه افراد به آن قسمت از فضا می باشد. از ویژگیهای این نور، برجسته ساختن شخصیت و تضاد در فضا است. به طور کلی نور متمرکز سه برابر درخشنده تر از نورهای معمولی و عادی می باشد. لامپ های دیواری و ریلی بسیار مناسب برای اجرایی کردن این طرح و هدف توسط دکوراتیوها و طراحان داخلی هستند.
• نور اختصاصی: لایه ای دیگر از نورپردازی است که برای یک فعالیت بخصوص و ویژه استفاده می شود. مانند نورپردازی در اتاق برای خواندن، نوشتن، غذا خوردن و … . البته این نور روشن تر از نور محیطی است. از دیگر مثال های مرتبط با این سبک و این نوع نور، میتوان به نورهای زیر کابینتی، نور چراغ مطالعه و … اشاره نمود.

اهمیت نورپردازی در دکوراسیون داخلی:

اهمیت نورپردازی در طراحی دکوراسیون داخلی بر همگان روشن و مشخص است. نورپردازی ها کمک می کنند تا دکوراسیون داخلی منازل و دیگر فضاها زیباتر به نظر برسند. قطعا” هر بنا و سازه ای با نورپردازی جذابتر خواهد شد و چنانچه نورپردازی داخلی و سیستم روشنایی ساختمان با طراحی و دکوراسیون داخلی آن هماهنگ و همخوان باشد، سبب بوجود آمدن یک محیط شیک و جذاب و البته دلنشین خواهد شد که میتواند هر بیننده ای را به خود جذب نماید. یکی از ویژگیهای نورپردازی خوب و مناسب، برطرف کردن مشکلات و معایب ظاهری ساختمان در نگاه بیننده است که حتی میتواند احساس خوبی نیز به ساکنین آنجا القا کند. وجود و برقراری هماهنگی میان نورپردازی داخلی با طراحی و دکوراسیون داخلی یک موضوع انکار ناپذیر است بنابراین و بر همین اساس کارکرد و کارایی بنا هرچه که باشد، قطعا” با نورپردازی اصولی و مناسب، آن ساختمان نمود بیشتر و جلوه زیباتری پیدا خواهد کرد.در واقع نورپردازی میتواند کمک و یاری رسان خوبی برای دکوراسیون داخلی محسوب شود.

برای آنکه بتوانید به بهترین شکل کار نورپردازی را در یک محیط و فضا انجام دهید، میبایست علاوه بر دانستن موارد اشاره شده در بالا، نسبت به وجود انواع روشنایی در نورپردازی هم شناخت و آگاهی کافی کسب نمایید. در زیر در اینخصوص اطلاعات لازم به شما ارایه میشود.

انواع روشنایی در نورپردازی داخلی:

• نور طبیعی: نور طبیعی در واقع اولین و بهترین منبع و منشاء تامین نور بوده و بیشترین تاثیر را در دکوراسیون داخلی نیز بر عهده دارد.در طراحی و دکوراسیون داخلی می بایست تلاش شود تا بهترین و مناسبترین بهره از انعکاس نور طبیعی برده شود.نور طبیعی را می توان جلوه ای از هنرمندی یک طراح داخلی در نورپردازی تلقی نمود که بر روی اشیاء و اجسام انعکاس یافته است.
• نور کلی: در واقع اینگونه میتوان گفت که نور کلی و اصلی در فضا و محیط ساختمان همان نوری است که اغلب به صورت سرتاسری در نورپردازی مورد استفاده قرار گرفته است. اهمیت نور غالب و کلی بر محیط در نورپردازی به گونه ای است که میتواند احساس ساکنین آنجا را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع این نور توسط منابع نوری مصنوعی و سقفی و بزرگ تامین می شود. لازم به ذکر است که کم یا زیاد بودن میزان نور کلی، میتواند سبب ایجاد ناخشنودی و عدم رضایتمندی افراد گردد.
• روشنایی موردی: از این نوع روشنایی غالبا” برای جلب توجه بکار رفته و در نمای داخلی ساختمان کاربرد زیادی دارد( بر خلاف نمای خارجی ).توسط این سبک از نورپردازی میتوان اشیاء مورد نظر را برجسته تر نشان داد. بیشترین کاربرد این نوع نورپردازی در نشان دادن ویژگیهای یک شیء است که آن هم با نور نقطه ای امکان پذیر است. روشنایی موردی می تواند رنگی و در تضاد با نور اصلی باشد که در این صورت می تواند توجه بیشتری را به خود جلب نماید.جالب است بدانیم یکی از پر طرفدارترین و پرکاربرد ترین انواع چراغ های سقفی و دیواری که به عنوان یک منبع تولید نور بسیار مناسب ، جهت نورپردازی بر روی سقف و دیوار و اشیاء مورد استفاده قرار می گیرد، مدل های دیوارکوب و چرخشی هستند، چرا که این نوع چراغ هادارای قابلیت چرخش و جهت دهی به نور هستند.

اصول نورپردازی فضاهای داخلی:

در طراحی دکوراسیون منزل، نور مناسب میتواند هویتی تازه به آن فضا ببخشد و با استفاده از روشنایی هم میتوان آن را به شکل بهتری نشان داد. نور پردازی باعث بهتر دیده شدن فضای شما خواهد شد. در طراحی نورپردازی داخلی یک ساختمان، نحوه و چگونگی استفاده از نور در سقف و دیوار، از اهمیت بالا و بسیاری برخوردار است.توصیه میشود برای فضای اتاق نشیمن از لوستر شیک در سقف و در کنار آن استفاده از نورهای مخفی و پنهان که باعث ایجاد تفاوت با سایر فضاها میشود استفاده گردد. همچنین خوب است از عناصر مهم و دیگر دکوراسیونی همانند یک آباژور شیک که قادر است آرامش خاطر را به فضا و ساکنین آن القا کند نیز استفاده گردد.

توصیه میکنیم در نورپردازی داخلی یک ساختمان حتما” موارد زیر را در نظر داشته باشید:

• تلاش کنید در کنار استفاده از نورهای کاربردی، برای فضای مورد نظرتان حتما” از نورهای تزیینی هم استفاده کنید.
• علاوه بر اینکه می بایست به کاربرد نور توجه لازم را داشته باشید،بهتر ایت با ترکیب و تنظیم نور محیطی، یک فضای گرم و جذاب و دلچسب بوجود آورید.
• در فضای نشیمن میتوانید با متمرکز کردن نور بر روی جاذبه ها و جزییات معماری، زیبایی آنها را بیشتر کنید.
• سعی کنید با استفاده از لامپ های کم مصرف تر بهره وری انرژی را به حداکثر میزان خود برسانید.
• میتوانید برای فضاها و اتاق های کوچک، لوستر را با چند منبع نور نقطه ای و کوچک جایگزین کنید. مثلا” برای فضای غذا خوری ( در اتاق یا آشپزخانه )به هیچ وجه نیازی به استفاده از لوستر سقفی نیست چرا که این باعث کوچکتر دیده شدن همان فضای اندک خواهد شد. پس بهتر است آن را با نورهای نقطه ای جایگزین نماییم.
• میتوان لامپ های سقف را به صورت خطی نصب کرد تا حس گالری های هنری القا شود. این کار را میتوان در راهروها به خوبی انجام داد.
• دیوارهایی که تابلو یا اثر هنری بر روی آنها نصب است را غرق نور کنید. اینگونه جلوه آن اثر های هنری بیشتر خواهد شد و زیبایی و جذابیتی دو چندان به فضا خواهد داد.
• میتوانید برای اثرگذاری بیشتر، از مقیاس بزرگتر استفاده کنید.مثلا” استفاده از یک عدد لوستر بزرگ با روشنایی بالا، در فضاهای بزرگ و جادار.
• میتوان از چراغ های دکوراتیو در راستای برجسته کردن خصوصیات معماری بهره جست.
• به فکر استفاده از عنصری غیر منتظره باشید.
• جهت تنظیم میزان نور مورد نیاز حتما” فاکتورهای ابعاد و فرم محل، نحوه و چگونگی استفاده از فضا، و توجه به فعالیتی که قرار است در آن فضا انجام شود را در نظر بگیرید.
• یکی دیگر از فاکتورهای مهم برای انتخاب روشنایی، در نظر گرفتن سن و سال ساکنین آن فضا است. چرا که معمولا” سالمندان علاقه ای به نور زیاد نداشته و به آن بسیار حساس هستند و این موضوع حتما” باید توسط طراح و دکوراتیو یا حتی خودمان رعایت شود.

نور و تاثیر آن بر محیط

همانگونه که میدانیم، نور گونه ای از انرژی است که در فضا و با سرعت 300.000 کیلومتر بر ثانیه سیر میکند. وجود نور اولین شرط برای ادراک بصری است. ما انسانها در تاریکی نه تنها نمی توانیم فضا را ببینیم، بلکه هیچ گونه فرم و رنگی را هم نمی توانیم مشاهده کنیم.نور و رنگ بعنوان دو عامل بسیار مهم و حیاتی در معماری و طراحی داخلی شناخته شده اند. به گونه ای که با توجه به تعلق این دو عامل به یک طیف تابشی منحصر به فرد ( که وجودشان به یکدیگر وابسته می باشد )در نحوه برداشت و ادراک انسان از محیط معماری بسیار اثر گذار است. در واقع همین نحوه برداشت و ادراک از محیط داخلی و معماری است که او را از قرار گرفتن در یک محیط، خرسند یا ناراحت می سازد. نور ( چه نور طبیعی و یا چه نور مصنوعی ) علاوه بر آنکه بر سلامت جسمی انسان تاثیر گذار بوده، میتواند بر رفتارهای انسان و حالات روحی و روانی وی نیز اثرگذار باشد. این موضوع یکی از مباحث قابل بحث و طرح در حوزه معماری نیز است. چنانچه تاثیرات روانی نور را بر انسان در نظر بگیریم،میتوان محیط و فضا را به گونه ای طراحی کرد که باعث افزایش رضایتمندی وی گردد و میزان بهره وری و کارایی فضا را بالا ببرد.

ارتباط میان نور و محیط کار: امروزه به دلیل رشد فناوری ومتعاقب آن ماشینی شدن اکثر مشاغل و حرفه ها و گسترش فرهنگ پشت میز نشینی میان کارمندان، علم ارگونومی اهمیت روزافزون و بسیاری پیدا کرده است. ارگونومی علمی است که به دنبال پیدا کردن بهترین ارتباط میان انسان و محیط ( کار و زندگی ) بوده و این هدف اصلی آن می باشد. در ارگونومی، با ارزیابی قابلیت ها و محدودیت های انسان،فشارهای روحی و استرس های کاری،طراحی ایستگاههای کاری و ابزارها و وسایل مناسب، تلاش می شود در راستای بهبود وضعیت جسمی و روحی کارکنان و نیز بالابردن بهره وری و سطح عملکرد آنان اقدامات موثر و مناسبی صورت گیرد. جالب است بدانید که در ارگونومی، یکی از موضوعات مهم مورد بحث، ارزیابی و طراحی نور مناسب برای محیط کار انسان می باشد.

در گذشته و قبل از ماشینی شدن زندگی انسان، مردم زمان و وقت بسیاری را در خارج از خانه و در محیط های باز می گذراندند و همین عامل باعث استفاده زیاد آنها از نور خورشید می گشت. ولی امروزه شاهد آن هستیم که به دلیل فعالیت افراد در شغلهای گوناگون ( مخصوصا” در محیط های بسته و با نور مصنوعی ) و شیفت های مختلف ( گاها” شب کاری ) مشکلات جسمی، روحی و روانی فراوانی برای کارکنان بوجود می آید که منشاء مهم بخشی از این امراض و مشکلات می تواند عدم دسترسی آنان به نور مناسب باشد. لذا همین عامل هم می تواند اهمیت طراحی صحیح و مناسب سیستم روشنایی جهت تامین نور کافی و استاندارد را برای ما روشن سازد. در غیر این صورت اثرات مخرب و منفی آن می تواند به شکل خستگی چشم،نقص بینایی، سردرد، بی خوابی و همچنین افزایش حوادث ناشی از کار یا رانندگی که منشاء آن همان کمبود نور مناسب بوده است گردد. براساس تحقیقات صورت گرفته و نتیج حاصله، پژوهشگران اعلام کرده اند که افرادی که در محیط های کم نور یا بدون پنجره مشغول به فعالیت هستند، به طور متوسط هر شب 46 دقیقه خواب کمتری دارند، این در حالیست که افرادی که کنار پنجره و با نور طبیعی مناسب سر و کار دارند، شبها دارای خواب عمیق تر و راحت تری هستند.براساس همین تحقیقات، ثابت شده که روشنایی استاندارد محیط، باعث بالا رفتن بازدهی کار شده و از بروز بیماری ها و امراض مرتبط با کمبود نور کافی در انسان جلوگیری میکند. به همین دلیل تامین صحیح نور و شدت مناسب آن، موضوع و مساله ای بسیار مهم در سازمان ها است که حتما” میبایست مورد توجه مدیران نیز قرار بگیرد.

سخن پایانی:

قطعا” شما هم میدانید که حس بینایی در انسان، یکی از مهمترین حواس در ارتباط با محیط و انتقال احساسات گوناگون به مغز است. انسان همواره و از بدو خلقت، هم بر محیط پیرامون خود اثر گذار بوده و هم از شرایط و متغیرهای محیطی اطراف خود بسیار تاثیر گرفته است. نور بعنوان یک عنصر اصلی در بقا و ادامه حیات انسان، دارای نقشی اساسی و انکارناپذیر در انتقال احساسات و تاثیر آن بر روح و روان آدمیزاد داشته و خواهد داشت.همچنین نور در سلامت جسم و جان، خلق و خوی و رفتار و کردار بشر، و نیز نحوه و چگونگی ایجاد و شکل گیری ارتباط انسانها با هم تاثیرات بسزایی دارد، چرا که ثابت شده آنچه که از طریق بینایی بر خودآگاه مشاهده می شود، به ناخودآگاه ذهنمان رفته و به همین طریق باعث تشکیل شدن برداشت ها و احساسات ما می شود و آثار آن نیز بر روان ما قابل درک و مشهود میباشد. نور در اکثر فرهنگ ها نماد و سمبل متعالی بودن،اوج گرفتن،رویش و به کمال رسیدن،اعتماد به نفس و پاکی و طهارت نفس و … است. این موضوعات در بیشتر آثار نقاشی نقاشان دوران مختلف تاریخ و هنر به صورت هاله ای از نور پیرامون سر قدیسان تصویر شده است که نمادی از تعالی، نهایت و رسیدن به کمال انسانیت و تفکر و اندیشه خاص آن بزرگان و قدیسان است. مطابق آیه شریفه قرآن مجید، آنجا که خداوند متعال می فرماید: “الله نور السماوات و الارض”، به این باور و یقین می رسیم که اصل و مبداء پیدایش جهان هستی و تمامی کائنات بر پایه نور می باشد.هستی، وجود و بقای آدمی و همچنین آموزش و یادگیری، رشد و پیشرفت و ارتقا و به کمال رسیدن بشر، همه در گرو دیدن است و لازمه این دیدن، وجود نور است.چنانچه نور نبود، هستی هم وجود نداشت و جهان خلقت تا ابد در تاریکی مطلق فرو می رفت.

یاران همراه: ما سعی کردیم در این مقاله تا حد امکان شما را با نور و مفاهیم اولیه آن، واژگان و اصطلاحات پرکاربرد در طراحی و نورپردازی، تاثیرات مهم نور بر سلامت جسم و روح و روان انسان و نیز تاثیرگذاری نورپردازی بر محیط پیرامون انسانها برایتان صحبت کنیم. امیدواریم توانسته باشیم پنجره جدیدی را در این حوزه و علی الخصوص در حوزه طراحی و دکوراسیون داخلی به رویتان گشوده باشیم.تا مقاله ای دیگر شما دوستان را به خدای بزرگ می سپاریم.